Każdy, kto myśli inaczej, po prostu myli się lub jest głupi.

Narcyz uważa swoje myślenie za obiektywną prawdę, ponieważ jego poczucie tożsamości jest całkowicie zlane z jego poglądami. On nie doświadcza swoich opinii jako subiektywnej interpretacji świata, ale jako bezpośredniego, nieomylnego odzwierciedlenia rzeczywistości. Wszelkie inne punkty widzenia są dla niego nie tyle odmiennymi opiniami, co fundamentalnymi błędami, które zagrażają jego wizji świata i które czuje się w obowiązku skorygować.

Fuzja "Ja" z Opinią

U zdrowej osoby istnieje wyraźne rozróżnienie między "ja" a "moje opinie". Wiem, że mam poglądy, ale one nie definiują tego, kim jestem. Mogę zmienić zdanie w jakiejś kwestii i nie czuję, że tracę przez to część siebie.

U osoby o cechach narcystycznych ta granica jest zatarta. Zachodzi u niej fuzja tożsamości z opinią.

• Jego opinia = Jego istnienie. Jego pogląd na daną sprawę nie jest czymś, co posiada – jest tym, kim on jest.
• Atak na opinię = Atak na niego. Kiedy ktoś podważa jego zdanie, narcyz nie odbiera tego jako intelektualnej dyskusji. Odbiera to jako osobisty, egzystencjalny atak na jego inteligencję, kompetencje i całą jego osobę. To wywołuje u niego tzw. urazę narcystyczną (narcissistic injury) – głębokie poczucie zranienia i wściekłość.

"To nie opinia, to fakt" – Brak Innych Perspektyw

Twoja obserwacja, że on nie uważa tego za swoje zdanie, ale za "oczywistą prawdę", jest kluczowa. Wynika to z fundamentalnego braku empatii poznawczej – czyli niezdolności do wejścia w buty kogoś innego i zobaczenia świata z jego perspektywy.

Skoro jego umysł jest jedynym "prawdziwym" odzwierciedleniem rzeczywistości, to logicznie rzecz biorąc:

• Każdy, kto myśli inaczej, po prostu myli się lub jest głupi.
• Nie ma czegoś takiego jak "różne punkty widzenia". Jest tylko jeden prawidłowy (jego) i cała reszta błędów.

Dlatego dyskusja z nim nie jest wymianą argumentów. Jest próbą siłowego narzucenia przez niego jedynej słusznej wizji świata.

Misja "Naprawiania Świata"

Poczucie obowiązku "wyprowadzania innych z błędu" nie wynika z troski o te osoby. Wynika z potrzeby przywrócenia porządku we własnym świecie i potwierdzenia swojej dominacji i wartości.

• Inna opinia to chaos. Kiedy ktoś przedstawia odmienny pogląd, tworzy to "pęknięcie" w spójnej i bezpiecznej rzeczywistości narcyza. To wprowadza chaos i podważa jego autorytet.
• "Korekta" to przywrócenie kontroli. Poprzez "naprawienie" błędu w myśleniu drugiej osoby, on symbolicznie naprawia pęknięcie we własnym świecie. Zmuszając kogoś do przyznania mu racji, przywraca porządek i udowadnia sobie i światu, że to on panuje nad rzeczywistością. Czuje się wtedy jak bohater lub mędrzec, który niesie "światło prawdy" nieoświeconym masom.

Kluczowa różnica w postrzeganiu świata i prowadzeniu dyskusji między osobą zdrową a osobą o cechach narcystycznych leży w ich stosunku do własnych opinii. Zdrowa osoba rozumie, że "ma opinię" – jest to część jej poglądów, ale nie cała jej tożsamość. Natomiast osoba o cechach narcystycznych czuje, że "jest swoją opinią", co oznacza, że jej poczucie "ja" jest nierozerwalnie złączone z tym, co myśli.

To prowadzi do różnego postrzegania innych poglądów. Dla zdrowej osoby są one często ciekawą, inną perspektywą, która może poszerzyć jej horyzonty. Z kolei dla osoby narcystycznej każdy pogląd niezgodny z jej własnym jest automatycznie traktowany jako błąd, kłamstwo lub dowód na czyjąś ignorancję lub głupotę.

Różni się także cel prowadzenia dyskusji. Zdrowa osoba dąży do wymiany myśli, wzajemnego zrozumienia i poszerzenia horyzontów. Celem osoby narcystycznej jest natomiast udowodnienie swojej absolutnej racji i symboliczne "naprawienie" rozmówcy, aby przywrócić porządek w swojej wizji świata.

Wreszcie, fundamentalnie inna jest reakcja na krytykę. Zdrowa osoba potrafi wykazywać się otwartością, bronić swoich argumentów w sposób merytoryczny, a czasem nawet zmienić zdanie. Dla osoby narcystycznej krytyka jej poglądów jest tożsama z atakiem na jej osobę, co prowadzi do gwałtownej reakcji obronnej, urazy i wściekłości.